Scheiden: De fiscale consequenties

Bij een scheiding komt er ongelooflijk veel op je af.

Bij ScheidingsWijze[n] proberen we de scheidende partijen zo goed mogelijk te begeleiden in deze moeilijke periode. Naast de emoties die met de scheiding gepaard gaan, komen er ook praktische zaken op je pad, die goed geregeld dienen te worden.
Een voorbeeld – misschien het laatste waar je op dat moment aan denkt – hiervan zijn de fiscale gevolgen van de scheiding, bijv. ingeval er sprake was van een eigen woning. Het is belangrijk bij het opstellen van het (echt)scheidingsconvenant al rekening te houden met die gevolgen.

De belastingaangifte

Het is verstandig samen belastingaangifte te doen over het jaar waarin het fiscaalpartnerschap werd ontbonden. Over het algemeen worden er minder fouten in de belastingaangifte gemaakt, ingeval de ex-partners de aangifte samen doen.
Een bijkomend voordeel is dat, indien ex-partners samen aangifte doen, en de keuze maken voor ‘vrije toerekening’ alsof ze wel het gehele jaar fiscale partners waren, een aantal aftrekposten gunstiger verdeeld kunnen worden.
Voorts is het verstandig in het convenant op te nemen hoe de uitkomst van de aangifte wordt verdeeld.

Partneralimentatie

Bij het doen van belastingaangifte wordt niet alleen gekeken naar de gemaakte afspraken in het convenant, maar ook de uitwerking hiervan in de praktijk. Ingeval een bedrag aan te betalen partneralimentatie per maand wordt vastgesteld in het convenant, maar vervolgens in praktijk een ander bedrag wordt betaald, heeft dat fiscale consequenties. Werkelijk betaalde bedragen zijn aftrekbaar voor de betalende partij, niet de afgesproken bedragen in het convenant. Voor de ontvangende partij geldt dan weer dat het werkelijk ontvangen bedrag belast is, niet het afgesproken bedrag volgens het convenant en voorts het bedrag dan met een schuld aan de ex-partner was verrekend en een bedrag dat nog gevorderd en/of geïnd zou kunnen worden.
Van een nihilbeding is sprake, indien partijen vastleggen dat zij afzien van het betalen van partneralimentatie aan elkaar. Deze afspraak heeft fiscale consequenties. Zo is het niet meer mogelijk om een deel van de te betalen eigenwoningrente te kunnen aanmerken als partneralimentatie. Dit geldt niet voor het ‘woongenot’. Onder het kopje ‘wonen’ wordt dit verder uitgewerkt.

Onder- of overbedeling

Partijen zullen de boedel verdelen en de afspraken worden vastgelegd in het convenant. Daarbij is het mogelijk dat een der partijen wordt overbedeeld dan wel onderbedeeld. Dit houdt in, dat een partij meer of minder krijgt dan waarop hij of zij wettelijk recht heeft en dit niet wordt gecompenseerd.
Bij overbedeling kan er dan sprake zijn van een zgn. ‘schenking’ en bij het opstellen van het convenant dient er rekening mee te worden gehouden, dat de ontvanger van de schenking mogelijk schenkingsbelasting dient te gaan betalen over die ‘schenking’.

Wonen

Zodra een der partijen de woning verlaat die partijen in gezamenlijk eigendom toebehoort, maakt de achterblijvende partij gebruik van huisvesting en/of woongenot in een woning die deels eigendom is van de vertrekkende partij. Dit gebruik van de woning en/of woongenot, wordt als partneralimentatie aangemerkt en de achterblijvende partij dient daarover belasting te betalen en mogelijk een bijdrage aan de Zorgverzekeringswet. Voor de vertrekkende partij is deze ‘partneralimentatie’ aftrekbaar. De hoogte van de verstrekte huisvesting en/of woongenot wordt gesteld op een (evenredig deel van) het eigenwoningfortait.

Het komt voor dat de achterblijvende partij een vergoeding betaalt aan de vertrokken partij, een soort ‘huur’. In dat geval vervalt bovenstaande: er is dan namelijk geen sprake meer van ‘partneralimentatie’.
Indien partijen een nihilbeding hebben afgesproken, vervalt bovenstaande mogelijkheid eveneens wat betreft de eigenwoningrente (eigenwoningforfait), maar niet wat betreft het woongenot (zie hierboven, onder het kopje ‘partneralimentatie’.
Een belangrijk onderdeel van de fiscale gevolgen na scheiding is de aftrekbaarheid van de eigenwoningrente. Indien er geen goede afspraken hierover worden gemaakt in het convenant óf indien deze niet worden nagekomen, kan de aftrekmogelijkheid niet in zijn geheel worden verzilverd.

Ingeval er sprake is van een alimentatieplicht kan de eigenwoningrente als partneralimentatie worden afgetrokken, anders niet. Het is raadzaam om in het convenant vast te leggen dat de eigenwoningrente die de betalende partij aan de ontvangende partij voldoet, partneralimentatie is, dit om misverstanden te voorkomen.

Bijvoorbeeld: er is een gezamenlijke woning; beide partners zijn voor de helft eigenaar. De ene partner betaalt 100 % van de eigenwoningrente, maar heeft slechts recht op de helft van de aftrek, namelijk alleen voor zijn eigendomsdeel. De andere helft betaalt hij in feite voor het eigendomsdeel van de andere partner. Deze helft kan hij niet aftrekken, mits er sprake is van een alimentatieplicht en deze helft wordt aangemerkt als partneralimentatie. De ontvangende partij dient daarentegen dan weer opgeven als ontvangen partneralimentatie. Dit kan weer tot gevolg hebben dat er een bijdrage dient te worden voldaan aan de Zorgverzekeringswet.

Bovenstaande kan wéér anders zijn, indien maar één partij geld heeft ingebracht, terwijl beide par tijen eigenaar zijn van de woning.
Weer geldt dat, indien in praktijk de afspraken niet worden nagekomen zoals in het convenant is vastgelegd, er geen recht is op aftrek aan de kant van de betalende partij en de ontvangende partij niet belast wordt.

Economisch eigendom

Economisch eigendom houdt in als een van partijen alle voordelen (de lusten) van de woning geniet, maar ook alle lasten – kosten, eventuele waardeveranderingen en risico’s (bijv. teloorgang) – op deze partij rusten. Slechts volgens de gegevens in het Kadaster is nog sprake van gezamenlijke eigendom (juridisch eigendom), omdat bij de economische overdracht van de woning geen notariële leveringsakte wordt opgemaakt. Normaal gesproken dient er een aangifte overdrachtsbelasting te worden ingediend, indien partijen overgaan tot economische overdracht naar één partij. Echter, indien er sprake is van een (echt)scheiding, geldt hiervoor een vrijstelling.

Het is wel raadzaam deze economische overdracht duidelijk vast te leggen in het convenant, zodat daarover geen onduidelijkheid bestaat.
Er kan worden besloten met opzet slechts het economisch eigendom over te dragen aan een partij, zodat eventuele waardeveranderingen in de toekomst ook aan deze partij toekomen, zonder dat er een notariële akte wordt opgesteld. Zodra een partij het economisch eigendom van de woning heeft, is deze partij voor de Belastingdienst (ofwel de Wet Inkomstenbelasting) volledig eigenaar van de woning. Een consequentie is dan dat de eigenwoningrente volledig voor deze partij aftrekbaar wordt, ondanks het feit dat de andere partij, de ex-partner, juridisch wél mede-eigenaar is. De partij die niet het economisch eigendom heeft maar slechts het juridisch eigendom, heeft geen recht meer op hypotheekrenteaftrek.
Eigenwoningrente is slechts aftrekbaar indien er sprake is van een annuïtaire financiering van het deel dat een partij verkrijgt. Overigens is deze constructie niet zonder haken en ogen en dient dit altijd in samenspraak met een deskundige scheidingsspecialist en notaris opgesteld te worden.

Gratis informatiegesprek

Meer weten? Vraag direct een gratis informatiegesprek aan.