Evalueren van het werk van het scheidingsloket van de gemeente

Dag 1: De evaluatie Collega’s deelden ervaringen van het afgelopen jaar. Wat hebben we kunnen betekenen? waar was de opdracht van de gemeente en hebben we daar aan bij kunnen dragen? Wat voor soort kwesties werden er voor gelegd? Casussen vlogen over tafel – van stellen die de draad weer hadden opgepakt tot schrijnende verhalen waarin scheiding onvermijdelijk was.

Toen vertelde een advocaat -geanonimiseerd- over een vrouw die onlangs was langsgekomen. Ze wilde weten of ze een recent verkregen erfenis buiten de scheiding kon houden. De advocaat had haar eerlijk verteld dat ze dit moest melden en dat de erfenis, omdat deze binnen de gemeenschap van goederen viel, gedeeld moest worden met haar (bijna) ex-man.

Ergens in mijn hoofd begon iets te knagen. De details kwamen me wel heel bekend voor…ook al was er geen naam genoemd.

Het kwartje valt

Dag 2: De realisatie Ik zat thuis, liet de dag nog eens passeren. En toen viel het kwartje. Dit waren mijn klanten! Dezelfde vrouw, dezelfde situatie. Maar in de stukken die ik had opgesteld en bij de rechtbank lagen om af te stempelen, was er met geen woord gerept over een erfenis. Ze had deze dus verzwegen…

Mijn eerste reactie was ongeloof. Had ze gelogen? Of had ze misschien de impact niet goed begrepen? Of was het toch bewuste fraude? Of was er toch een uitsluitingsclausule? Was de man op de hoogte? En vooral: wat moest ik nu doen?

Het duivelse dilemma

Dag 3: De innerlijke strijd Als mediator zat ik in een impasse. Alles wat cliënten me toevertrouwen, blijft tussen ons. Maar hoe zit dat met verzwijgen en dat je daar op zo’n manier achter komt, hoe zit het dan met geheimhouding? Tegelijkertijd had ik nu kennis van iets wat juridisch niet klopte. Had ik hier een verantwoordelijkheid? Had ik iets gemist in de gesprekken? Had ik haar niet duidelijk genoeg gewezen op haar plicht om alles eerlijk te delen?

Ik wikte en woog. Kon ik nog iets doen zonder mijn beroepsethiek te schenden? Moest ik haar confronteren? Maar de stukken lagen al bij de rechtbank. Haar man wist misschien van niets. De zaak was al bijna afgerond.

Bovendien besefte ik dat als de erfenis opzettelijk verzwegen was en dit later aan het licht zou komen, haar man juridisch gezien recht zou hebben op de volledige erfenis. Dat zou betekenen dat ze juist alles kwijt zou zijn in plaats van slechts de helft te hoeven delen. Had ze dat überhaupt beseft?

Onbehagelijk gevoel

Dag 4: De onrust groeit Ik belde een collega – zonder namen te noemen. ‘Wat zou jij doen in zo’n situatie?’ vroeg ik voorzichtig.

De collega zuchtte. ‘Dit is het klassieke duivelse dilemma van een mediator. Onze plicht is neutraliteit en vertrouwelijkheid. We kunnen geen partij kiezen. Maar we moeten ook ethisch handelen.’

Dat wist ik natuurlijk. Maar het voelde zo ongemakkelijk.

Wat valt er te zeggen of te kiezen?

Dag 5: De keuze Ik kon niets melden zonder mijn beroepsgeheim te schenden. Toch? Maar ik kon wel iets anders doen. Ik kon haar bellen. Niet beschuldigend, niet confronterend, maar gewoon vragen of ze zeker wist dat alles correct was vermeld in de stukken. Een laatste kans om haar te laten nadenken over de gevolgen van haar keuze.

Ik pakte de telefoon, ademde diep in, en draaide haar nummer.

Telefoongesprek met de mediator

Dag 6: Het gesprek Ze nam op. ‘Oh, hallo…’ klonk het nerveus.

Ik stelde mijn vraag: ‘Weet je zeker dat alle financiële gegevens volledig en correct zijn opgenomen?’

Even was het stil. Toen een geforceerde lach. ‘Ja, natuurlijk. Waarom vraag je dat?’

Ik voelde dat ik haar niet rechtstreeks kon dwingen. ‘Gewoon, omdat je altijd uitgaat van eerlijkheid en ik het niet zeker wist en dat het niet aan mij was. En omdat dingen soms later toch aan het licht komen.’

Ze mompelde iets, we wisselden nog een paar woorden en ze hing op.

Wat er daarna gebeurde, weet ik niet. Misschien bleef ze bij haar keuze om te zwijgen. Misschien sloeg de twijfel toe en maakte ze het alsnog in orde. Maar ik had in ieder geval een kiem geplant.

Als mediator kun je niet alles voorkomen. Maar je kunt wel proberen mensen aan het denken te zetten.

En soms is dat het enige wat je kunt doen.

Duivelse dilemma’s

Wat zou jij hebben gedaan? Dit soort dilemma’s en deze dagen (het lijkt wel op de serie Duivelse Dilemma’s) zijn de kern van het mediationvak. De balans tussen neutraliteit, vertrouwelijkheid en ethisch handelen is soms flinterdun. Wat had jij gedaan in mijn plaats?